واکسن زونا برای چیست؟
این واکسن برای پیشگیری از بیماری زونا تجویز میشود. این بیماری در اثر فعال شدن مجدد ویروس آبله مرغان در بدن ایجاد میشود. واکسن زونا با تقویت سیستم ایمنی، احتمال بروز زونا را به خصوص در افراد بالای 50 سال کاهش میدهد. همچنین در صورت بروز بیماری، شدت علائم، مدتزمان درگیری و احتمال ابتلا به دردهای عصبی طولانی‌مدت پس از زونا (نورالژی پس از زونا) را به طور قابل‌توجهی کم میکند.
برخی از موارد مصرف یا کاربرد این واکسن به شرح زیر است:
- پیشگیری از ابتلا به زونا
- کاهش شدت علائم و پیشگیری/کاهش نورالژی پس از زونا
- کاهش عوارض شدید و بستری شدن (گروهی از کاربردهای مرتبط)
نحوه تزریق واکسن زونا
واکسن زونا به صورت تزریق عضلانی در ناحیه بازو (عضله دلتوئید) انجام میشود و در دو دوز با فاصله زمانی مشخص برای ایجاد ایمنی کامل تزریق خواهد شد.
- محل تزریق: واکسن زونا به صورت عضلانی در قسمت بالایی بازو و در عضله دلتوئید تزریق میشود. تزریق در سایر نواحی بدن مانند باسن توصیه نمیشود، جذب واکسن در آن نواحی ممکن است مناسب نباشد.
- تعداد دوز: واکسن زونا (به خصوص نوع Shingrix) در دو نوبت تزریق میشود. دوز دوم بین ۲ تا ۶ ماه پس از تزریق اول انجام می‌گیرد تا ایمنی پایدار و قوی ایجاد شود.
- نحوه آماده‌سازی: واکسن شامل پودر و حلال است که پیش از تزریق باید به‌دقت مخلوط شوند. تزریق باید توسط کادر درمانی آموزش‌دیده و در شرایط استریل انجام گیرد.
- افراد واجد شرایط: توصیه میشود افراد بالای ۵۰ سال یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند واکسن را دریافت کنند. در افراد دارای بیماری‌های خاص یا مصرف‌کنندگان داروهای تضعیف‌کننده ایمنی، مشاوره پزشکی پیش از تزریق ضروری است.
واکسن زونا برای کودکان
تزریق این واکسن برای کودکان توصیه نشده است. زونا معمولاً در سنین بالاتر یا در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف بروز میکند. در کودکان، واکسن اصلی مورد نیاز واکسن آبله مرغان (Varicella) است. برخی از نکات مهم در کودکان به شرح زیر است:
- زونا ناشی از فعال شدن مجدد ویروس آبله مرغان است که پس از ابتلای اولیه در بدن نهفته می‌ماند. کودکان سیستم ایمنی قوی‌تری دارند و احتمال فعال شدن ویروس در آنها بسیار پایین است.
- کودکان باید طبق برنامه واکسیناسیون، واکسن آبله مرغان را دریافت کنند. این واکسن از ابتلا به آبله مرغان اولیه پیشگیری کرده و در نتیجه احتمال بروز زونا در آینده را نیز کاهش میدهد.
- تنها در موارد بسیار خاص، مانند کودکانی با نقص ایمنی شدید که در خطر بالای فعال شدن ویروس می‌باشند، ممکن است تصمیم‌گیری اختصاصی توسط پزشک متخصص انجام شود. به طور کلی واکسن زونا برای گروه سنی کودک طراحی و توصیه نشده است.
عوارض واکسن زونا
واکسن زونا در بیشتر موارد بی‌خطر است، اما ممکن است باعث درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق، تب خفیف، سردرد، خستگی و درد عضلانی شود. در موارد نادر، واکنش‌های آلرژیک شدید یا عوارض عصبی ممکن است رخ دهند.
عوارض جانبی شایع
برخی از عوارض شایع و گزارش شده از این واکسن عبارتند از:
- درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق
- تب خفیف یا احساس گرما
- سردرد یا احساس خستگی
- درد عضلانی یا بدن‌درد
- تهوع یا ناراحتی عمومی
عوارض جدی
همچنین، در برخی بیماران عوارض جدی یا خطرناکی گزارش شده است که شامل:
- واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) از جمله تنگی نفس، تورم صورت یا گلو، و سرگیجه شدید
- اختلالات عصبی نادر از جمله التهاب عصب یا ضعف عضلانی موقت
- تب بالا و واکنش شدید سیستم ایمنی
مکانیسم اثر واکسن زونا
واکسن زونا با تحریک سیستم ایمنی بدن علیه ویروس واریسلا زوستر (عامل آبله مرغان و زونا) عمل میکند. این واکسن آنتی‌ژن‌های سطحی ویروس را به بدن معرفی کرده و موجب فعال‌سازی لنفوسیت‌های T و تولید آنتی‌بادی‌های اختصاصی میشود. در نتیجه، بدن در برابر فعال شدن مجدد ویروس نهفته در اعصاب مقاوم‌تر خواهد شد و احتمال ابتلا به زونا یا شدت علائم آن به طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
نکات مهم قبل از تزریق واکسن زونا
بیماران قبل از تزریق این واکسن، به موارد احتیاط یا نکات زیر توجه کنند:
- پیش از تزریق واکسن زونا، لازم است فرد با پزشک یا مرکز بهداشت مشورت کند تا وضعیت عمومی سلامت، سابقه بیماری‌ها و داروهای مصرفی مورد بررسی قرار گیرد.
- اگر فرد در زمان مقرر برای واکسیناسیون دچار تب، سرماخوردگی شدید یا عفونت فعال باشد، بهتر است تزریق واکسن تا زمان بهبود کامل به تعویق بیفتد.
- افرادی که سابقه حساسیت شدید به ترکیبات دارویی یا واکسن‌ها دارند، باید قبل از تزریق، پزشک را مطلع کنند تا از بروز واکنش‌های آلرژیک جلوگیری شود.
- در افرادی که داروهای تضعیف‌کننده ایمنی مانند کورتون‌ها، داروهای شیمی‌درمانی یا داروهای پس از پیوند اعضا مصرف می‌کنند، تزریق واکسن باید با هماهنگی پزشک متخصص صورت گیرد.
- افرادی که در حال حاضر دچار بیماری زونا می‌باشند، نباید واکسن را تزریق کنند و باید تا بهبود کامل ضایعات پوستی و علائم عمومی صبر کنند.
- پس از تزریق واکسن زونا ممکن است در محل تزریق درد، قرمزی یا تورم خفیف ایجاد شود که طی چند روز برطرف میشود؛ استفاده از کمپرس سرد یا استامینوفن می‌تواند در کاهش ناراحتی مؤثر باشد.
واکسن زونا در بارداری
تزریق واکسن زونا در دوران بارداری توصیه نمیشود، ایمنی آن برای جنین هنوز به طور کامل تأیید نشده است. نوع زنده تضعیف‌شده واکسن (مانند Zostavax) ممکن است به صورت نظری خطر انتقال ویروس به جنین را داشته باشد. زنان در سن باروری باید پیش از تزریق از عدم بارداری خود اطمینان حاصل کنند و پس از واکسیناسیون حداقل تا چهار هفته از باردار شدن خودداری نمایند. در صورت بارداری ناخواسته پس از تزریق، باید با پزشک متخصص مشورت شود.
واکسن زونا برای سالمندان
در افراد بالای ۵۰ سال، واکسن زونا باعث تقویت پاسخ ایمنی و کاهش چشمگیر احتمال ابتلا به زونا و عوارض آن، به خصوص درد عصبی طولانی‌مدت پس از بیماری (نورالژی پس از زونا) خواهد شد. این واکسن همچنین شدت و مدت بیماری را در صورت بروز کاهش میدهد. بیشتر متخصصان توصیه می‌کنند سالمندان حتی در صورت ابتلای قبلی به زونا نیز واکسینه شوند تا از بروز مجدد یا تشدید علائم جلوگیری شود.
تداخل دارویی
واکسن زونا ایمن است؛ ولی ممکن است با برخی داروها یا شرایط خاص تداخل داشته باشد و اثربخشی آن کاهش یابد یا خطر عوارض بیشتر شود. برخی از تداخلات دارویی عبارتند از:
- داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی: داروهایی مانند کورتون‌ها (پردنیزولون)، داروهای شیمی‌درمانی، داروهای پس از پیوند اعضا (مثل سیکلوسپورین و تاکرولیموس) یا داروهای بیولوژیک (مانند اینفلیکسیمب و آدالیمومب) می‌توانند پاسخ ایمنی بدن را کاهش دهند.
- داروهای ضدویروس (آسیکلوویر، فامسیکلوویر، والاسیکلوویر)
- واکسن‌های دیگر از جمله واکسن آنفولانزا
- داروهای ضدالتهاب و تب‌بر (استامینوفن یا ایبوپروفن)
شرایط نگهداری واکسن زونا
این واکسن باید در دمای یخچال ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. نوع پودر و حلال واکسن باید تا زمان مصرف جدا از هم نگهداری و درست قبل از تزریق مخلوط شوند.
سخن پایانی
این مطلب به بررسی واکسن زونا از مجله راز سلامت پرداخت. این واکسن با تحریک سیستم ایمنی بدن، احتمال ابتلا به زونا و شدت دردهای عصبی پس از آن را به طور چشمگیری کاهش میدهد. رعایت نکات قبل و بعد از تزریق، اطلاع از تداخلات دارویی و شرایط نگهداری صحیح، اثربخشی و ایمنی واکسن را تضمین میکند. در مجموع، واکسیناسیون زونا یک اقدام پیشگیرانه حیاتی برای حفظ سلامت و کیفیت زندگی در سنین بالاتر است.
دیدگاه خود را با سایر بازدیدکنندگان این مطلب به اشتراک بگذارید. در ارسال دیدگاه به قوانین زیر توجه کنید.