واکسن هاری برای چیست؟
واکسن هاری برای پیشگیری از بیماری کشنده هاری استفاده میشود. هاری یک عفونت ویروسی است که از طریق گاز گرفتن یا خراش حیوانات آلوده، مانند سگ، گربه یا خفاش، به انسان منتقل میشود. این ویروس سیستم عصبی را هدف قرار داده و در صورت عدم درمان، منجر به مرگ خواهد شد. واکسن هاری با تحریک سیستم ایمنی بدن، آنتی‌بادی‌هایی تولید میکند که از ابتلا به بیماری جلوگیری می‌نمایند. موارد مصرف اصلی این واکسن عبارتند از:
- پیشگیری قبل از مواجهه: برای افرادی که در معرض خطر بالای تماس با حیوانات آلوده می‌باشند از جمله دامپزشکان، کارکنان آزمایشگاه و مسافران به مناطق پرخطر کاربرد دارد.
- پس از مواجهه: برای افرادی که توسط حیوان مشکوک یا آلوده به هاری گاز گرفته یا خراشیده شده‌اند.
مکانیسم اثر و ترکیبات واکسن هاری
نحوه عملکرد بر پایه تحریک سیستم ایمنی بدن است. این واکسن حاوی ویروس غیرفعال هاری است که باعث ایجاد بیماری نمی‌شود، ولی سیستم ایمنی را وادار به تولید آنتی‌بادی‌های اختصاصی علیه ویروس میکند. در صورت تماس با ویروس واقعی، این آنتی‌بادی‌ها سریعاً آن را شناسایی و خنثی می‌کنند. در نتیجه، واکسن حافظه ایمنی ایجاد کرده و از گسترش ویروس در بدن جلوگیری میکند. ترکیبات این واکسن به شرح زیر است:
- ویروس هاری غیرفعال‌شده (Rabies Virus Inactivated)
- محیط کشت سلولی (مانند سلول‌های Vero یا جنین مرغ)
- مواد پایدارکننده مانند آلبومین انسانی یا سوکروز
- بافرهای نمکی برای حفظ pH
- مقدار کمی مواد نگهدارنده
نحوه تزریق واکسن هاری
واکسن هاری به صورت تزریق عضلانی انجام میشود و در عضله دلتوئید بازو (در بزرگسالان) یا قسمت قدامی‌جانبی ران (در کودکان خردسال) تزریق خواهد شد. دوز و تعداد تزریق‌ها بسته به هدف واکسیناسیون (پیشگیری قبل یا بعد از تماس) متفاوت است. در موارد مواجهه، تزریق باید هرچه سریع‌تر انجام شود و گاهی همراه با سرم ضد هاری تجویز میشود. برای آگاهی از نحوه مصرف یا تزریق با ما همراه باشید.
- این واکسن به صورت تزریق عضلانی (IM) انجام میشود.
- محل تزریق در بزرگسالان معمولاً عضله دلتوئید بازو و در کودکان خردسال عضله قدامی‌جانبی ران است.
- در پیشگیری قبل از مواجهه، واکسن در روزهای ۰، ۷ و ۲۱ یا ۲۸ تزریق خواهد شد.
- در مواجهه با حیوان مشکوک به هاری، واکسن باید فوراً پس از گزش یا تماس تزریق شود.
- در برخی موارد، همراه با واکسن سرم ضد هاری (RIG) نیز تزریق میشود.
- از تزریق در ناحیه باسن باید خودداری شود، زیرا جذب واکسن در آن ناحیه مناسب نیست.
واکسن هاری برای کودکان
تزریق واکسن هاری برای کودکان ایمن و مؤثر است و در شرایط خاص تجویز میشود. اگر کودکی در معرض گزش یا خراش حیوان مشکوک به هاری قرار گیرد، واکسن باید فوراً تزریق شود تا از بروز بیماری جلوگیری شود. همچنین برای کودکانی که در مناطق پرخطر زندگی می‌کنند یا تماس مکرر با حیوانات دارند، واکسیناسیون پیشگیرانه توصیه میشود.
عوارض واکسن هاری
این واکسن ایمن است، ولی مانند هر واکسن دیگری ممکن است باعث بروز عوارض خفیف و موقتی شود. این واکنش‌ها در محل تزریق یا به صورت علائم عمومی ظاهر می‌شوند و طی چند روز برطرف خواهند شد. برخی از عوارض شایع این واکسن عبارتند از:
- درد، قرمزی یا تورم محل تزریق
- تب خفیف
- سردرد و خستگی
- تهوع یا سرگیجه
- واکنش‌های آلرژیک نادر
عوارض جدی و خطرناک
عوارض جدی واکسن هاری بسیار نادر است و در برخی افراد ممکن است بروز کنند. این واکنش‌ها ناشی از پاسخ شدید سیستم ایمنی بدن می‌باشند و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. در صورت مشاهده علائم شدید پس از تزریق، مراجعه سریع به پزشک ضروری است. این عوارض نباید مانع واکسیناسیون شوند، خطر ابتلا به هاری بسیار بیشتر است.
نکات مهم قبل از تزریق واکسن هاری
قبل از تزریق واکسن هاری چندین نکته مهم وجود دارد که باید به طور کامل روشن و رعایت شوند تا ایمنی و اثربخشی واکسیناسیون افزایش یابد و عوارض کاهش یابد. برخی از این نکات به شرح زیر است:
- بررسی سابقه پزشکی: به پزشک در رابطه با سابقه کامل بیماری‌ها (خصوصاً بیماری‌های خودایمنی، نقص ایمنی، سرطان و غیره) اطلاع دهید. اگر سابقهٔ واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) به واکسن یا به هر یک از اجزای واکسن دارید، این موضوع باید قبل از تزریق مطرح شود.
- وضعیت فعلی سلامتی: در صورت داشتن تب بالا یا عفونت حاد، این واکسن توصیه میشود تا تشخیص منشأ علائم و ایمنی تزریق بهتر انجام شود.
- مصرف داروها و وضعیت انعقادی: اگر از قبل واکسن هاری دریافت کرده‌اید، تاریخ و نوع واکسن را به اطلاع برسانید تا نیاز به دوزهای تقویتی یا برنامه خاص مشخص شود.
- اطلاع‌رسانی در مورد عوارض و مراقبت پس از تزریق: از عوارض شایع مانند درد و تورم محل تزریق، تب خفیف، سردرد و خستگی آگاه باشید و بدانید که گذرا می‌باشند. در صورت بروز علائم شدید مانند دشواری تنفس، تورم صورت یا گلو، کهیر گسترده یا گیجی باید به مراکز درمانی مراجعه کنید.
- مدارک و پیگیری: کارت واکسیناسیون یا پرونده پزشکی را همراه داشته باشید و تاریخچه دوزها را ثبت کنید. برنامه دوزهای بعدی را پیگیری کنید و در صورت فراموشی با مرکز بهداشتی تماس بگیرید.
تزریق واکسن هاری در بارداری
واکسن هاری در دوران بارداری در صورت ضرورت و تماس احتمالی با ویروس هاری کاملاً توصیه میشود، خطر ابتلا به بیماری بسیار بیشتر از خطر احتمالی واکسن است. واکسن‌های حاوی ویروس غیرفعال‌شده برای مادر و جنین بی‌خطر محسوب می‌شوند و مطالعات عارضه‌ای جدی گزارش نکردند. در صورت گزش یا تماس با حیوان مشکوک، واکسن باید بدون تأخیر تزریق شود. در موارد پیشگیری پیش از تماس، تصمیم‌گیری باید با نظر پزشک متخصص انجام گیرد.
واکسن هاری برای سالمندان
واکسن هاری برای سالمندان ایمن و مؤثر است. با افزایش سن، پاسخ ایمنی بدن ممکن است ضعیف‌تر باشد، بنابراین رعایت دقیق برنامه تزریق و پیگیری کامل دوزها اهمیت ویژه‌ای دارد. در صورت گزش یا تماس با حیوان مشکوک، واکسیناسیون باید انجام شود. پزشک ممکن است بررسی‌های اضافی مانند وضعیت ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای انجام دهد تا بهترین تصمیم درمانی گرفته شود.
تداخل دارویی
تداخل دارویی خاصی در رابطه با این واکسن گزارش نشده است. افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند باید پیش از تزریق، پزشک را مطلع سازند تا برنامه واکسیناسیون متناسب تنظیم شود. برخی از تداخلات مهم عبارتند از:
- داروهای کورتیکواستروئیدی (مانند پردنیزولون)
- داروهای سرکوب‌کننده ایمنی (در پیوند اعضا یا بیماری‌های خودایمن)
- شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی
- داروهای ضد مالاریا در موارد نادر
شرایط نگهداری واکسن هاری
این واکسن باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد (دمای یخچال) نگهداری شود. واکسن باید در بسته‌بندی اصلی و به دور از نور مستقیم خورشید قرار گیرد. پیش از تزریق، تاریخ انقضا و سلامت ظاهری ویال باید بررسی شود.
سخن پایانی
این مطلب به بررسی واکسن هاری از مجله راز سلامت پرداخت. این واکسن با تحریک سیستم ایمنی بدن، آنتی‌بادی‌های محافظ ایجاد کرده و از گسترش ویروس جلوگیری میکند. رعایت برنامه تزریق، توجه به نکات ایمنی، آگاهی از عوارض احتمالی و مشاوره با پزشک در شرایط خاص، ایمنی و اثربخشی واکسن را تضمین میکند.
دیدگاه خود را با سایر بازدیدکنندگان این مطلب به اشتراک بگذارید. در ارسال دیدگاه به قوانین زیر توجه کنید.